Ký ức
Khoảng năm 1985, thời ngăn sông cấm chợ tôi theo người ta học đòi kinh doanh. Mà có gì to tát đâu, chủ yếu là làm sao chuyển hàng qua trạm kiểm soát Ngã Ba Vũng Tàu là coi như cầm chắc lời 20 – 30% giá vốn, việc còn lại là đạp xe đạp lên Chợ Lớn giao hàng lấy tiền thế là xong… thật đơn giản! Trong vòng 01 tháng tôi bị bắt vài lần cũng chưa bị mất vốn, mà làm gì có nhiều vốn mà lo mất! Chủ yếu vốn của người ta mà, họ làm ra hàng không bán được mong mỏi có người mua chịu bán xong về trả tiền là mừng rồi. Tôi quen vợ tôi thời gian này, đến năm 1989 chúng tôi cưới nhau mà không hề có dự tính nào cho tương lai… tới đâu hay tới đó!
Đến thập niên 90, “xả trạm” không còn ngăn sông cấm chợ nữa lúc này kinh doanh bắt đầu khó khăn. Tôi phải tự làm ra thêm các sản phẩm mới và cũng mày mò tìm cho mình một nhãn hiệu riêng, cuối cùng chim bồ câu biểu tượng của hoà bình được tôi chọn và đặt tên cơ sở là: HIỆP HOÀ BÌNH. Nhưng đó chỉ là cái tên gọi sản phẩm, chứ khách hàng nào có biết gì đâu! Thậm chí các trung gian mua hàng của tôi họ không cho dán hiệu vào sản phẩm vì sợ tôi “giựt” mối của họ. Bao nhiêu thời gian, tâm huyết tìm người vẽ hình chim bồ câu in bao bì, tốn bao nhiêu tiền rồi bỏ đấy không làm sao bán được. Một vài khách hàng đồng ý lấy thiếu bán thử, sau một tháng họ đem lên trả và đòi thêm tiền cước vận chuyển vì hàng làm ra sau vài tuần bị ngả màu không bán được. Không nản lòng, tôi mày mò mãi cuối cùng cũng biết được lý do tại sao.
Sự đời phũ phàng, chưa làm được gì thì một chủ sạp Chợ Lớn trốn biệt, xù nợ cả chợ trong đó tôi là người bị xù nhiều tiền nhất! Cả gia tài có bao nhiêu bà ta thiếu và xù luôn, tôi dò hỏi tìm đến nhà thì bà ta bán nhà từ hồi nào, cuối cùng biết được bà ta đang ở nhà thuê và đi gánh nước mướn… sao mà cay đắng thế? Làm sao đòi được? Thế là mất trắng!
Lúc này, ở nhà những người bán hàng biết được điều này họ sợ tôi không trả được tới nhà làm dữ, xiết nợ. Có người còn dùng vũ lực đánh mẹ và vợ tôi bầm tím mặt mày khi tôi không có nhà, tôi đành phải cho họ xiết tất cả những gì có giá trị: tivi, máy hát… cả con heo nái của mẹ tôi cũng để cho họ bắt trong khi chỉ còn 2 tuần nữa là đẻ…! Lúc người ta lùa con heo nái ra khỏi chuồng, mẹ tôi nhìn theo mà không cầm được nước mắt, con heo nái cũng ngoái lại nhìn mẹ tôi lần cuối… chắc nó tự hỏi tại sao mẹ tôi không chăm sóc nó nữa? Nó biết đâu rằng cả bầy con của nó 12 con, ra đời sau đó 2 tuần rốt cuộc không có con nào sống và nó cũng chết sau đó vài ngày vì kiệt sức! Nguyên nhân chắc là bị động thai, do người ta lùa nó đi cả gần 1km.
Cơ hội và thách thức
Sau việc này, vẫn còn vài người tin tưởng tôi và tiếp tục bán hàng cho tôi, nhưng họ cũng rất dè chừng. Tôi vẫn tiếp tục bán ở ngoài chợ cho một người khác cũng phương thức cũ… bán thiếu! Vì khi đó làm ra hàng đâu có mấy người mua, không bán thiếu thì họ không mua! Bắt buộc tôi phải tiếp tục mạo hiểm. Chỉ chừng một năm sau, lại nghe phong phanh chị mối khác bị giựt hụi… khi biết được chính xác thì kết sổ lại cũng thiếu một món lớn, nhiều hơn cả vốn của mình. Bà này tốt hơn bà trước hứa trả tôi dần và trả được đúng một lần 500.000VND = 1/50 số nợ rồi huề cả làng! Lần thứ hai trắng tay, rút kinh nghiệm lần trước tôi không cho mọi người biết là tôi bị mất nhiều mà vẫn bình tĩnh như không, cho nên các nhà cung cấp họ vẫn không cắt hàng của mình. Để trang trải nợ nần, mẹ tôi phải cầm giấy tờ nhà ra ngân hàng vay tiền cho tôi xoay sở.
Tiếp tục một thời gian, tôi ráp nối được số khách hàng tỉnh mà các mối cũ xù nợ mình bỏ lại. Lúc này tôi làm ra sản phẩm tương đối đẹp hơn mọi người và được khách hàng biết đến, nhưng chưa thể chính thức dán hiệu vào bao bì vì người ta không đồng ý… làm sao đây?
Khi đó, tôi và người anh rể giao hàng cho một chị trung gian ở Chợ Lớn, thị trường bán lẻ ở Quy Nhơn – Bình Định bây giờ. Một lần mối hàng Quy Nhơn báo là trả hàng lại do hàng xấu, gãy không bán được. Chị mối Chợ Lớn kêu hai anh em tôi nhận hàng của ai đem về làm lại, tôi vào kho kiểm thấy số hàng đó chính xác mỗi người một nửa và nhận lại đem về. Nhưng phần còn lại ông anh rể tôi bảo không phải của anh ta mà đổ hết cho tôi, sau khi phân tích hết lẽ với chị trung gian mà không có cách nào khác êm xuôi, cuối cùng tôi chấp nhận đem hết số hàng đó về làm lại với điều kiện: Tôi sẽ dán nhãn hiệu vào bao bì để phân biệt sản phẩm với người khác. Lúc đó, chị trung gian tôi mới chịu để tôi dán nhãn. (Số hàng khi đó làm lại lỗ gần 05 triệu đồng ~ 1 cây vàng bấy giờ! Năm 1993)
Kể từ khi tôi dán nhãn Bồ Câu vào bao bì, người bàn ra kẻ tán vào tất cả nhắm vào tôi và dè bỉu: bày đặt, bày vẽ, muốn chơi trội… tôi mặc kệ! Nhưng họ đâu để tôi yên, khi có dịp họ sẵn sàng phá giá để nhãn hiệu tôi lạc lõng một mình ngoài chợ. Kể cả ông anh rể yêu quý của tôi cũng không ngoại lệ! Đổi lại, sản phẩm của tôi bắt đầu được khách hàng tin tưởng nhờ phân biệt được các sản phẩm khác.
Gãy gánh giữa đường
Mặc dù được khách hàng ủng hộ nhưng tôi vẫn phải bán qua trung gian mối Chợ Lớn là chính, phương thức cũ soạn lại… tiếp tục bán thiếu! Một lần nữa, một chị bạn hàng lại đổ nợ kéo theo tôi số nợ cũng lên gần 20 triệu! Làm sao đây? Bán hàng không có nhiều vốn lại bị xù hoài thế này, tôi chán nản không còn động lực làm lại. Suốt năm đó(1994), tôi bỏ bê công việc ở lại Chợ Lớn chơi bài, cá ngựa, … sự việc đồn về đến nhà tôi bất cần! Ai khuyên tôi cũng bỏ ngoài tai, kể cả mẹ và vợ tôi cũng thế.
Sự thể lần này có khác một chút, chị trung gian thiếu tiền tôi rất muốn trả nợ nhưng không đủ khả năng bèn đề nghị tôi rằng: chị nhượng lại cái sạp đang kinh doanh cho tôi, nhưng tôi phải xoay cho chị ấy thêm 5 triệu đồng để chị trả bớt ngoài chợ hầu có thể làm giấy tờ nhượng sạp cho tôi, giá trị cái sạp khi đó sang tên chỉ trên 10 triệu đồng/sạp. Tôi làm gì còn tiền, ngoài chiếc xe Cup81 đang chạy? Cuối cùng tôi quyết định bán luôn chiếc xe được hơn 10 triệu, đưa chị ấy 05 triệu số còn lại tôi bổ sung vào vốn. Vì không còn xe chạy nên tôi càng cờ bạc “bạo” hơn, đến mức thường xuyên ngồi xe ôm về nhà vào lúc nửa đêm. Thời gian này tôi suy nghĩ rất nhiều về phương án làm lại từ đầu, nhưng chưa có sự kiện nào đặc biệt để đặt mốc cho điều này. Lợi nhuận có được vẫn đủ nuôi gia đình lúc này ba đứa con và vợ tôi chuẩn bị có đứa thứ tư! Chủ yếu do khách hàng trung thành ủng hộ, nên thương hiệu vẫn được duy trì.
Một việc quan trọng xảy ra do chị ruột tôi phải vào viện mổ tim, khi đến ngày xét nghiệm máu để chuyển vào bệnh viện bác sĩ không chấp nhận lấy máu của tôi lý do: tôi không đủ sức khoẻ để lấy! Thật xấu hổ, một thanh niên 30 tuổi cao 1,60m cân nặng chỉ gần… 45kg… chị em phụ nữ chắc thích tiêu chuẩn này! Khi đó tôi hút thuốc rất nhiều, khoảng 3 gói/ngày… ngồi đánh bài suốt, hết điếu này châm tiếp điếu kia… bia bọt, cà phê…!
Tôi quyết tâm làm lại từ đầu… từ đây!
(Còn tiếp)